Tevreden runderen op grond van de kerk.

Aad van der Meer is diaken van de Oosterlichtkerk in De Bilt, een groene kerk, en lid van de commissie duurzaamheid. Met het verpachten van grond aan een biologisch melkveebedrijf draagt de Oosterlichtkerk in De Bilt bij aan een duurzame samenleving en het behoud van de schepping.

Van der Meer: “Onze diaconie bezit al sinds decennia vanuit een legaat twee grote stukken land van ieder zes hectare, die we hadden verpacht aan twee reguliere boeren. Het werd behandeld als normale weidegrond: geïnjecteerd, ruig gemaaid zonder oog voor de weidevogels, kunstmest er op, standaard raaigras. 

Sinds vijf jaar zijn wij actief bezig om groene kerk te worden, drie jaar geleden werden wij het officieel. Daarbij licht je je kerk door, van de koffie die je drinkt tot de manier waarop je belegt. Onze diaconie is niet onbemiddeld. Het geld dat we niet gebruiken hebben we via de Stichting Kerkelijke Gelden belegd bij sociale organisaties. Sinds 2020 kijken we nadrukkelijk naar groene doelen als er geld vrij komt. Ook in het beheer van de pachtgronden willen we duurzaam handelen. Met de gangbare boeren die ons land pachten zijn wij in gesprek over een meer duurzame aanpak. Meer natuurbeheer, meer aandacht voor grutto en kievit, akkerranden.”

Het erf op

Een jaar geleden kwam een van de stukken grond vrij. De boer had het niet langer nodig. Zo ontstond de gelegenheid om zes hectare grond opnieuw te verpachten aan boeren met een meer duurzame bedrijfsvoering. Veel kerken verpachten hun grond bij heruitgifte aan de hoogste inschrijver. Dat is een keuze, je kunt ook behoud van de schepping als criterium kiezen. De Oosterlichtkerk sloeg bewust deze nieuwe weg in. Verschillende mogelijkheden werden onderzocht, zoals een biologisch volkstuinencomplex voor Utrecht Overvecht en een voedselbos. Naast praktische problemen, zoals het geldende bestemmingsplan, besloot de diaconie een minder langlopende oplossing te kiezen. Zo stellen ze hun opvolgers niet voor voldongen feiten. 

Van der Meer: “Ik wist dat er in dat gebied twee biologische bedrijven waren. Op een dag ben ik gewoon het erf op gefietst. De boer kwam naar buiten en ik zei: ‘Goedemorgen, ik ben Aad, heb je een kwartiertje voor me? Ik ben van de protestantse diaconie in De Bilt en wij hebben zojuist zes hectare landbouwgrond vrij gekregen uit pacht. Wij zoeken er een duurzame bestemming voor, hebben jullie interesse?’. Alles viel uit hun handen, ik kwam als door de Heer gezonden. Lang verhaal kort: er werd gepraat en we werden het snel eens. Op 1 januari 2023 is het nieuwe pachtcontract ingegaan.”

Kaas en melk

Een half uur later zitten Aad en ik aan de lunch in boerderij De Bonte Parels van Rutger en Christianne Hennipman. Op tafel staan kazen en melk van eigen koeien, stoer brood van de Veldkeuken, heerlijke jam. En als toetje: koewark, hun eigen kwark. Rutger: “Toen Aad het erf opstapte, dacht ik: weer zo’n klant die niet op het bord kijkt wanneer we open zijn. Maar goed, we zijn beleefd en gastvrij. Nadat hij verteld had waarvoor hij kwam, was hij direct welkom voor een bakkie koffie.

Kijk, op zich hebben wij land genoeg voor het gras waarmee we onze koeien voeren. Punt is dat wij hier in een ganzenrustgebied zitten. Ganzen mogen hier onbeperkt eten en dat doen ze: jaarlijks tien tot twintig procent van ons gras. Voor de schade die zij veroorzaken worden wij gecompenseerd. Maar voor het voeren van onze koeien is in de markt te weinig geschikt gras te koop, zeker na de droge zomers van de afgelopen jaren. De hoge vergoeding helpt niets, als je er geen gras voor kunt kopen.” 

Christianne: “Het lukte maar niet om geschikte grond te pachten. Er was zelfs een jaar dat wij vijftien koeien weg hebben gedaan, om genoeg goed voer te hebben voor de andere. Soms waren we de wanhoop nabij. Voor ons kwam het aanbod om te pachten van de kerk ‘letterlijk als een geschenk uit de hemel’.”

Diakenen

Pachten van de kerk voelt ook goed, omdat Rutger en Christianne christen zijn. Zij zijn lid van de Nederlands Gereformeerde Kerk in Zeist en samen diaken-echtpaar. Rutger: “Als je gelooft dat we de aarde van God in beheer gekregen hebben, kun je niet voor het snelle geld gaan. Het is gemakkelijk om het weiland in een keer strak kort te maaien. Maar wat zeg ik dan tegen mijn zoon als hij vraagt hoe een kievit er uit ziet? Onze manier van boeren is een manier om invulling te geven aan ons geloof.”

Christianne: “Het is simpel. Als je op zondag belijdt dat God Schepper is van hemel en aarde en jou de verantwoording gaf voor de aarde, dan geldt dat ook wanneer ik op maandag met mijn laarzen in de stront sta. Dan is God dezelfde God en ben ik nog steeds de christen die vanuit mijn geloof wil leven en werken.” Hier aan tafel wordt het gesprek gevoerd dat overal gevoerd zou kunnen worden om burgers en boeren, gangbare en biologische boeren dichterbij elkaar en dichter bij de natuur te brengen.

Gangbare boer

De andere helft van de protestantse pachtgronden van De Bilt blijft voorlopig verpacht aan de gangbare boer, met reden. Van der Meer: “De groene diehards in onze kerk vinden dat we moeten breken met deze boer, om de grond te verhuren aan een meer duurzaam bedrijf. Dat gaat mij te ver, er bestaat ook nog zoiets als rechtvaardigheid. Ik vind dat we als kerk rechtvaardige, betrouwbare verpachters moeten zijn. Je kunt niet zomaar harde eisen gaan stellen en de bedrijfsvoering in gevaar brengen.

Je kunt wel in gesprekken je wensen op tafel leggen om over te schakelen naar een meer duurzame, natuurgerichte aanpak. Wij zullen nooit een bedrijf dwingen om biologisch te gaan werken. Wel zijn er allerlei andere mogelijkheden: vogelvriendelijke maaischema’s, bloemrijke akkerranden. Van binnen naar buiten maaien, zodat dieren weg kunnen vluchten en niet verhakseld worden. Ik kies liever de geleidelijke weg via het gesprek met de andere pachter.”

Dit is een deel van het artikel dat Kees Posthumus schreef voor Kerkmagazine 2023 (met toestemming overgenomen).