Hoop en verbinding – verslag van een lezing van klimaatwetenschapper Katherine Hayoe

Door Lydia van Maurik

Anders dan de media ons vaak doen geloven, is de overgrote meerderheid van de mensen ‘bezorgd’ over de toekomst van de aarde. Maar slechts een handjevol mensen is actief, zowel aan de kant van het klimaatactivisme, als aan de kant van de klimaatontkenners. Hoe is het mogelijk dat zoveel mensen bezorgd zijn, maar toch niet handelen? Een frustratie waarin veel actieve mensen binnen GroeneKerken zich in zullen herkennen, als ze bezig zijn aandacht te vragen voor de zorg voor de schepping. Precies dit onderwerp wordt aangekaart door klimaatwetenschapper Katherine Hayoe. In haar boek ‘Saving us’, dat recent is uitgekomen in Nederland onder de titel ‘Hoop voor de aarde’, zet ze uiteen hoe dit komt en zoekt ze naar alternatieve strategieën om vanuit hoop en verbinding aan de slag te gaan met de uitdaging van klimaatverandering. 

Bezorgd, woedend

Op 30 mei, licht zij haar boek toe met een interactieve lezing in een stampvolle collegezaal op de VU in Amsterdam, gevuld met voornamelijk jonge studenten. Ik mag er ook bij zijn. Ze begint haar verhaal met een vraag. ‘Wat is jouw eerste gevoel bij het woord ‘klimaatverandering?’ We vullen onze gedachten in via een app en op het scherm verschijnt een wordcloud waar ik koude rillingen van krijg. ‘Bezorgd, depressief, angstig, boos, schuldig, woedend, wanhoop, moe…’ Een zaal vol jonge studenten en dit is wat zij voelen… Katherine spreekt haar begrip uit en benoemt hoe dit onderbuikgevoel bij heel veel mensen aanwezig is. Maar angst, gebrek aan perspectief en schuldgevoel zijn bepaald niet motiverend om aan de slag te gaan, zo blijkt. Eerder leiden ze tot weerstand, ontkenning of je kop in het zand. En als je werkelijk bezorgd bent, maar geen hoop hebt, dan kruip je het liefst in de foetushouding onder een dikke deken. Een hele normale, menselijke reactie, ingegeven door onze afweermechanismen. En als mensen die actief zijn rond dit onderwerp daar al last van hebben, dan geldt dit zeker ook voor mensen die dat (nog) niet zijn! 

Luisteren

Toch hebben we de neiging, als we in gesprek zijn over het klimaat, om de ander te overtuigen met de meest afschrikwekkende feiten over klimaatverandering, of elkaar een schuldgevoel aan te praten. Beide werken averechts. Katherine houdt een pleidooi voor een eerlijk gesprek van mens tot mens, waarbij we niet beginnen met een preek of een douche van feiten, maar met het zoeken naar common ground. Op basis van wie je bent, waar je woont, wat jouw bezighoudt en waar dit raakt aan klimaatverandering. Stel vragen in plaats van stellingen te poneren en luister: bijna iedereen vindt het fijn om zijn verhaal te delen. Vanuit wie je bent, wat jou raakt en wat je samen deelt, ontstaat er ruimte voor een stap in de goede richting. En dat levert meer op dan je denkt.  

Voorbeelden

Maar dat schiet toch niet op? En bovendien: wat kan één persoon doen? Is dat geen druppel op de gloeiende plaat? ‘We moeten ophouden om als individuen te denken’, stelt Katherine. ‘Er is niks mee om zelf stappen te zetten naar een duurzame levensstijl, maar om ons hoopvol te voelen over de toekomst, moeten we beseffen welke impact we hebben door wat we uitstralen naar onze omgeving. De belangrijkste boodschap van ‘Hoop voor de aarde’ is dat we pas echt impact hebben, als we met elkaar praten, op een manier, weg van polarisatie en het bevestigen van angst en schuldgevoelens. Katherine noemt in haar lezing en in haar boek talloze voorbeelden van hoeveel impact mensen hebben als ze met elkaar gaan praten. Eén sprekend voorbeeld bleef me bij: een man die haar advies bijzonder letterlijk nam, sprak in korte tijd tienduizenden mensen en hield daar zelfs een lijst van bij. Uiteindelijk werd zelfs de besluitvorming van de staat waar hij woonde hierdoor beïnvloed. 

Verrast

Aan het eind van de avond is de sfeer in de zaal omgeslagen. Er zijn nog veel kritische vragen van bezorgde studenten, maar als Katherine aan het eind nog een keer dezelfde vraag stelt als aan het begin, verschijnt er een heel ander beeld op het scherm. ‘Hoopvol. Actief. Gemotiveerd. Energiek. Iets minder angstig.” Ik ben verrast door het grote contrast dat voelbaar is in de zaal. Een duidelijke illustratie bij haar verhaal dat me aan het denken zet. Aan de slag dan maar. 

“Hoe stijgen we boven angst en schaamte uit? Door uit liefde te handelen. Liefde begint ermee dat je de waarheid spreekt. Dat je mensen volledig op de hoogte stelt van de risico’s en de keuzes waar ze mee geconfronteerd worden op een manier die voor hen relevant en toepasbaar is. Maar liefde biedt ook mededogen, begrip en aanvaarding: het tegenovergestelde van schuldgevoel en schaamte. Liefde versterkt ook onze moed: wat zullen we niet doen voor wie en wat we liefhebben? En tenslotte opent liefde de deur voor die vluchtigste en meest gewenste emotie: hoop!”  (‘Hoop voor de aarde’ Katherine Hayhoe, pag. 88)

Bekijk de lezing: https://www.kokboekencentrum.nl/hoop-voor-de-aarde/

Hoop voor de aarde, Katherine Hayhoe https://www.kokboekencentrum.nl/nieuws/katharine-hayhoe-komt-naar-nederland/

Klimaatgesprekken is een organisatie, die mensen helpt met elkaar in gesprek te gaan over klimaatverandering.