Daan Savert (30) studeerde theologie en is nu projectcoördinator bij de katholieke Laudato Si’ Alliantie. We spreken met hem over afleidingen in ons dagelijkse leven en wat het leven écht de moeite waard maakt.
‘Slow living’ lijkt soms helemaal hip, maar volgens mij is het voor jou méér dan dat. Kun je er wat over vertellen?
Daan: “‘Slow living’ spreekt me heel erg aan. Zelfs toen je met de vraag voor dit interview kwam, reageerde ik traag! Op de basisschool had ik er al mee te maken. Ik deed heel erg m’n best om sommen te maken, maar het kostte me meer tijd voordat ik de antwoorden had. Misschien is het daar wel begonnen, die behoefte om de tijd te nemen voor de dingen die op me afkomen.”
Onze samenleving lijkt soms wel in de vijfde of zesde versnelling te staan. Het lijkt me best ingewikkeld om in zo’n context dingen anders te doen.
“Inderdaad, in ons leven is veel veranderd. Ik ben opgegroeid in een periode zonder smartphone. En is het niet bizar dat we ons werk op laptops doen? Hoe deden ze dat twintig jaar geleden? Toen hadden mensen geen laptops of smartphones, maar ze werkten ook. De techniek heeft zich veel sneller ontwikkeld dan het vermogen van mensen om daarmee om te gaan. Maatschappijbreed zie ik veel uitdagingen, ook voor mezelf.”
Wat zijn volgens jou de uitdagingen voor jouzelf en anderen?
“Wanneer kun je nog ‘nee’ zeggen? Je kunt apparaten uitzetten, maar dan heb je al snel het gevoel niet meer mee te doen. Dat roept de vraag op waar het echte leven zich afspeelt. Is het echt nodig om je op sociale media te begeven, of is het leven veel meer op straat lopen, of met aandacht een boek lezen? Ik ben iemand die gevoelig is voor prikkels. Ook verslavingsgevoelig. Sociale media zijn een snelle manier om aan bevestiging te komen. Als je een ‘like’ krijgt, ben je iemand en tel je mee. Je maakt jezelf hiermee kwetsbaar en afhankelijk. Ik ben nu een week van Facebook af en merk nu al de rust.”
Hoe kijk je als christen naar wat er op sociale media gebeurt?
“Je kunt alleen christen zijn als je paradoxen omarmt. Jezus was honderd procent God én honderd procent mens en dat kan logischerwijs niet. Het is een groot mysterie. Sociale media willen juist dingen plat slaan, maar ik vind het een gevaar als je samenvalt met één opvatting zonder ruimte te laten voor iets anders. In Corona-tijd merkte ik, dat ik heel naar kon worden van mensen die andere opvattingen hadden dan ik. Maar als ik mensen dan weer in het echt zag, kon ik veel milder naar hen kijken. Het punt is: hoe bozer je wordt, hoe beter sociale media draaien. Ik gebruik de media niet, maar ze gebruiken mij. Ik ga goed op literatuur en op teksten die met aandacht gemaakt zijn. Ik klink als een ouwe zak, hè?”
Haha, valt wel mee hoor. Hoe ga jij om met de polarisatie op sociale media en in onze samenleving?
“Polarisatie heeft in de geschiedenis bewezen ook verandering te kunnen brengen, zoals Martin Luther King deed toen hij opkwam voor gelijke burgerrechten. In ons land speelt op dit moment een debat over klimaat en duurzaamheid. En ja, ik was bij de steundemonstratie bij de A12 tegen fossiele subsidies. Als je niets zegt, zeg je namelijk ook iets. Soms moet je een keuze maken. Dat vind ik weleens verstikkend, maar ik besef ook dat het een strategische manier kan zijn om te zorgen voor verandering. Je moet je dus uitspreken, maar de vraag is hoe je dat doet.”
Hoe doe jij dat? Hoe beslis jij waar en wanneer je je uitspreekt?
“Door te vertragen, door stil te staan. Als je het ene moment stilte neemt en zwijgt, kan het je helpen om op andere momenten een helder standpunt in te nemen. De balans in m’n eigen leven heb ik trouwens nog niet gevonden. Thomas Merton, een monnik en katholieke theoloog, is voor mij een voorbeeld. Hij bleef altijd zoeken naar God. Eigenlijk blijft God buiten ons begrip. Want alles wat we over God zeggen of denken, doen we in woorden en woorden zijn niet God zelf. Merton was iemand die contemplatie en actie, gebed en concreet handelen, heel dicht bij elkaar bracht. De scheiding tussen kerken die ‘verticaal’ [naar God, red.] of ‘horizontaal’ [naar de aarde, red.] georiënteerd zijn, verdwijnt in onze tijd. In dat proces heb je mensen nodig die die scheiding ook niet aanbrachten en Thomas Merton was zo iemand. En Jezus zelf ook.”
Heb je er weleens over nagedacht om zelf een boek te schrijven?
“Dat zou dan een geloofsboek worden, autobiografisch. Ik zou een boek willen schrijven dat mijzelf geholpen zou hebben, pak ‘m beet zo’n tien jaar geleden. Doorgeven van wat je zelf ontvangen hebt, zodat je anderen kunt helpen, dat vind ik de kern van het leven. Hoe krijg je mensen mee, zoals je zelf ook meegenomen bent? Mensen leren bij en gaan vervolgens tekeer op de mensen die zij ooit waren. Dat overkomt mij ook: soms heb ik het nog tegen de oude versie van mezelf. Hoe vaak denk ik wel niet dat ik het weet en dan blijkt even later dat dat niet zo is? Ik vind het heerlijk om met mensen te praten en zoeken, om samen dingen te doorgronden.”
Wie was voor jou degene aan wie je je kon optrekken?
“Iemand die mij geholpen heeft in mijn eigen zoektocht door de jaren heen is de filosoof René Girard. Hij is vooral bekend om zijn ideeën over het zondebokmechanisme [één persoon krijgt de schuld toegewezen van het kwaad en dat verenigt de samenleving in het gezamenlijk uitdrijven van de ‘zondebok’, red.]. Zijn denken heeft vooral mijn beeld van God op z’n kop gezet. Hij heeft me ervan overtuigd dat God geen gewelddadig offer eist, maar Zelf dat offer wordt in de mens Jezus. Hij ondergaat en overwint op die manier het menselijke geweld. Wat Girard schreef over menselijke begeerten is voor mij fundamenteel. Wij mensen kopiëren de verlangens van anderen. We dénken dat we iets zelf willen, maar we kijken constant naar wat de mensen om ons heen doen. Als je naar dezelfde dingen verlangt, ontstaat schaarste. Het is een goede bril om te kijken naar hoe onze economie gebouwd is, als een soort “geluksmachine”, om even een term van Frank Mulder te gebruiken.”
Je woont in een leefgemeenschap. Kun je ons een inkijkje geven?
“We wonen in Amsterdam met zo’n twintig mensen bij elkaar, verspreid over appartementen. Één ruimte gebruiken we als kapel, daar bidden we elke doordeweekse dag. We hebben wel iets monastieks, met een kapel en gebedsruimte, maar het is wel drukker dan in een klooster. Een deel van de groep woont hier tijdelijk. Ze zijn ongedocumenteerd en worden hier opgevangen. We willen ze niet als ‘hulpbehoevenden’ of ‘cliënten’ zien, maar als deel van de gemeenschap. Hier in huis moet een plek zijn waar je aan tafel kunt schuiven, waar kinderen spelen in de speelkamer. We eten ook samen, elke dag. Het is zalig om samen te eten, als een soort familie. Je hoeft hier maar eens in de twee weken te koken. Intussen staan hier de lekkerste dingen op tafel. Mensen zijn leuk, meestal dan. Ja inderdaad, soms heb ik wel behoefte aan meer rust.”
Wat betekent stilte voor jou en waar vind jij die?
“Ik vind stilte heel belangrijk, maar heb er wel een haat / liefdeverhouding mee. Juist tijdens de stilte ‘ben’ je alleen: je denkt niks, je doet niks. Je kunt er veel in vinden. Daarom probeer ik tweemaal per dag een stil gebed te bidden. In de christelijke spiritualiteit heet dit contemplatie. In die stilte neem je je gedachten waar, en laat je die er simpelweg zijn. Het christendom heeft een lange traditie hierin, maar veel mensen weten dit niet en associëren deze vorm van gebed met het boeddhisme. Ik heb het heel erg nodig om momenten te hebben dat ik verwerk wat er gebeurd is op een dag. ‘s Morgens probeer ik dromen op te schrijven. Ja, kennelijk ben ik een intense dromer. Er gebeuren dingen die impact op me hebben, anders zouden ze niet terugkomen in mijn dromen. Stilstaan bij die dingen en ze noteren, kan inzicht opleveren.”
Vind je ook rust en stilte in de kerk?
“Het katholicisme is een traag geloof. Dat heeft twee kanten. Aan de ene kant heb je de kerk als instituut, waar veranderingen langzamer gaan dan je zou willen. Maar het heeft ook iets moois. Zo is er de vertragende liturgie, een liturgie waarin je gedwongen wordt om bij alle dingen stil te staan waar je anders aan voorbij rent. Het is goed om te beginnen met boetedoening en dan volgt een gedisciplineerde liturgie. Dat is goed voor mij, want de gedachten in mijn hoofd vliegen alle kanten op en worden zo gekanaliseerd. De schrijver Willem-Jan Otten heeft het over ‘de heilige saaiheid van de mis’.”
Per 1 september stop je met je werk bij de Laudato Si’ Alliantie, maar gelukkig zien we jou nog als dagvoorzitter bij GroenGelovig. Je bent zo beschouwend en bescheiden, maar toch op een podium?
“Vanaf het podium heb ik een beter overzicht dan in m’n mailbox. Maar toch, als ik op het podium sta dan kan het zijn dat ik de verbinding met mijn binnenkant kwijtraak. Wie ben ik eigenlijk? Ben ik degene die daar staat of is het een vertoning naar buiten? Dat is ook waarom ik ben gestopt met sociale media: ik meet mezelf te veel daar vanaf. Het is echt een spanningsveld: ik wil me uiten en tegelijkertijd voel ik me er ongemakkelijk bij. Regelmatig preek ik en dan denk ik naderhand: dat zou je zelf ook meer mogen geloven. Zelfs tijdens dit interview heb ik dat.”
