5.4 – Verwarmen

Geupdate op: 10 november 2024

Introductie - Wij lopen warm voor duurzaam verwarmen

Het verwarmen van de gebouwen die we gebruiken, kost in de koude perioden van het jaar best veel energie. Daarop kunnen jullie dus ook veel energie besparen. Hoe kunnen jullie het kerkgebouw het beste verwarmen? Een grote kerkzaal vraagt een andere aanpak dan een moderne ontmoetingsruimte.

Voor alle ruimten geldt dat als jullie gaan kijken naar verwarmen, het ook goed is om te kijken naar isolatie. Want warmte die niet verloren gaat, hoeft niet te worden opgewekt.

Inhoudsopgave

Verwarming van grote kerkzalen

Veel kerken hebben een grote kerkzaal die voornamelijk gebruikt wordt voor de samenkomst(en) op zondag. Hoe kunnen jullie die het beste verwarmen?

Bij een grote, hoge kerkzaal in een historisch gebouw is de isolatie meestal beperkter. Door de hoogte is het bovendien lastig om de gehele ruimte op te warmen. Daarom kan het heel effectief zijn om met lokale verwarming te werken. Vooral ook omdat de ruimte vaak maar een paar uur per week warm hoeft te zijn.

Lokaal verwarmen kan op verschillende manieren, zoals met lokale luchtverwarming of met infraroodpanelen. Er bestaan ook kroonluchters met geïntegreerde infraroodsystemen, die goed passen in historische kerken. Vloerverwarming kan ook een optie zijn, maar in grote, hoge ruimten is het vaak niet mogelijk om die als enige warmtebron te hebben.

Ook bij het verwarmen van modernere kerkzalen is het goed om je te realiseren dat dit door de grootte van de zaal niet vergelijkbaar is met het verwarmen (of koelen) van een woning, maar eerder met het verwarmen of koelen van een congrescentrum.

Als jullie het verwarmingssysteem willen aanpassen, of gaan verbouwen, en een plan maken voor isolatie en verwarmen is het raadzaam om een expert in te schakelen. Tip: zorg voor een expert met ervaring op het gebied van verduurzaming!

“Bij een grote kerkzaal kan het heel effectief zijn om met lokale verwarming te werken.”

5 4 Verwarmen

Er zijn allerlei soorten verwarming die in kerken worden toegepast. Wij zetten ze hieronder op een rijtje zodat jullie kunnen nagaan wat er in jullie kerk gebruikt wordt. Als jullie het verwarmingssysteem willen aanpassen, is het aan te raden een (duurzame) expert te raadplegen, die kan kijken welk systeem, of welke combinatie van systemen, bij jullie kerkgebouw past.

Luchtverwarming
Luchtverwarming wordt vaak gebruikt in kerken. Hierbij wordt lucht opgewarmd, direct of met verwarmingsbuizen, en met een ventilator in de ruimte geblazen. Bij voorkeur zijn er meerdere luchtkanalen, zodat de warme lucht goed wordt verdeeld in het gebouw en er minder tocht optreedt. Een nadeel van luchtverwarming is dat die de hele ruimte verwarmt, ook in de hoogte. Dus dit is vaak niet de meest efficiënte manier van verwarmen.

Radiatoren
Verwarming met een cv-installatie en radiatoren wordt minder toegepast in grotere of oudere kerkzalen in verband met het benodigde leidingwerk en de zichtbare aanwezigheid van radiatoren. In grotere ruimtes (meer dan 200 zitplaatsen) kunnen radiatoren bovendien voor tocht zorgen. In moderne gebouwen en kleinere ruimtes worden radiatoren vaker gebruikt. Een voordeel van radiatoren is dat ze per ruimte aan of uit kunnen worden gezet. Vaak kunnen radiatoren ook gekoppeld worden aan een warmtepomp.

Vloerverwarming
In ruimtes met beperkte hoogte en goede isolatie kan vloerverwarming een passende vorm van verwarming zijn. In ruimtes met grote hoogte en minder isolatie heeft vloerverwarming meestal onvoldoende verwarmingscapaciteit, maar kan die wel zorgen voor een basistemperatuur. Vloerverwarming kun je bovendien goed aansluiten op een warmtepomp.

Infraroodverwarming
Verwarming met elektrische infraroodpanelen is relatief energie-efficiënt, omdat de warmte wordt geleverd op de plek waar ze nodig is. De kosten zijn meestal beperkt en de warmteafgifte is snel. Nadeel is dat het vaak minder goed lukt om een prettige egale warmte voor een iets groter gebied te creëren. Ook gebruiken elektrische infraroodpanelen best veel stroom, maar als het gebruik kort en gericht is, kan deze vorm van verwarming toch een goede keuze zijn.

Lokale verwarming
Lokale verwarmingssystemen in een kerk zijn vaak te vinden rondom zitplaatsen. Er kan gekozen worden voor verschillende vormen, zoals verwarmingsbuizen, stralingspanelen of stoelverwarming. Net als infraroodpanelen kan dit een efficiënte keuze zijn, omdat de warmte lokaal is. Een nadeel van elektrische stoelverwarming kan zijn dat waar de ene persoon die als comfortabel ervaart, een ander die irritant warm kan vinden. Dus: goede evaluatie en niet te warm afstellen is aan te raden.

Aquathermie

Aquathermie is het verwarmen en koelen van gebouwen door het gebruik van warmte en koude uit water.

Andere ruimtes in de kerk verwarmen

Misschien hebben jullie een compactere kerkzaal, een ontvangstruimte, kantoren, vergaderruimtes of andere ruimtes voor activiteiten of de jeugd. Hoe kunnen jullie die het beste verwarmen?

Voor dit soort ruimtes gaan in grote mate dezelfde adviezen op als voor woonhuizen. Dus als jullie nog geen goede isolatie hebben, kijk of jullie die kunnen verbeteren. In veel gevallen is overstappen op een warmtepomp, in plaats van een op gas gestookte installatie, een goede keuze. Zeker in combinatie met groene stroom, misschien wel van jullie eigen zonnepanelen, is verwarmen met een warmtepomp een duurzame keuze. Kijk hier voor meer tips. Als het salderen stopt, is ook een thuisbatterij een mogelijkheid. Die slaat stroom op als die goedkoop is of van je zonnepanelen komt, en geeft die weer af als stroom duur is of als je zonnepanelen nauwelijks stroom opleveren. 

Als de ruimtes weinig gebruikt worden, is een warmtepomp minder geschikt. (Bij het inzetten van lagetemperatuurverwarming is een min of meer constante binnentemperatuur logisch, met maar beperkte temperatuurverlaging voor perioden dat de ruimte buiten gebruik is; verwarmen duurt lang.) Mochten jullie een warmtepomp overwegen, dan is het verstandig een deskundig installateur te raadplegen.

Een ander belangrijk punt om over na te denken, is het portaal van de kerk. We hebben als kerk graag een uitnodigende uitstraling, en bij de zondagse dienst of bij andere activiteiten staat de kerkdeur vaak langere tijd open. Dit is mooi, maar betekent ook veel warmteverlies. Je kunt daarom veel energie besparen door een portaal in te richten waarbij je niet direct van buiten een grotere ruimte binnen stapt, maar bijvoorbeeld een tussenstukje hebt met glazen deuren. Zo kun je een warm onthaal inrichten, zonder dat de kou mee naar binnen komt!

En… als je geen portaal hebt: denk dan eens aan een deurdranger.

“Vaak staat de kerkdeur langere tijd open en dat is uitnodigend, maar betekent ook veel warmteverlies. Je kunt veel energie besparen door een portaal in te richten.”

5 4 Verwarmen

Groene kerk in de praktijk

Kijk hoe zij '5 - Energie en water' in de praktijk brengen

Andere thema's uit 5 - Energie en water: