Menu
Is jullie kerkgebouw een monument, maar willen jullie wel vergroenen en het energieverbruik omlaag brengen, dan denk je misschien vooral: dit wordt lastig …
Het is zeker waar dat er bij het verduurzamen van een monument meer komt kijken dan bij een relatief nieuw pand. Jullie mogen niet zomaar aanpassingen doen en het is nodig om je in de regels te verdiepen. Maar tegelijkertijd is er al veel ervaring opgedaan met het verduurzamen van monumenten en blijkt dat er veel mogelijk is.
Bovendien is het een mooie gedachte: een gebouw dat al vele jaren de kerkgemeenschap en de maatschappij heeft gediend, toerusten voor de toekomst. Zo kan dit gebouw nog vele decennia (of misschien nog wel eeuwen!) mee als een plek van ontmoeting, geloof en inspiratie.
Jullie zijn als kerkgemeenschap niet de enigen die een kerkgebouw met historie graag behouden en inzetbaar willen maken voor de toekomst. Daarom zijn er voor renovaties en verduurzamingsplannen van historische kerkgebouwen ook vaak mogelijkheden op het gebied van subsidies en steun van fondsen. Zie voor meer informatie hierover bijvoorbeeld de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
“Ook voor het verduurzamen van monumenten blijkt dat er veel mogelijk is.”
Een historisch kerkgebouw heeft vaak een grote kerkzaal. Deze ruimte wordt meestal maar een paar uur per week gebruikt. Om hier, buiten de zomer, behaaglijk gebruik van te kunnen maken is het nodig om deze ruimte voldoende te verwarmen. Eerder werd gedacht dat de zaal opwarmen en daarna weer af laten koelen niet kan als er een orgel aanwezig is, maar dat gaat niet helemaal op, zie binnenklimaat en orgel. Voor verwarming kun je denken aan slimme oplossingen voor het verwarmen rondom de zitplaatsen, in plaats van verwarming van de hele ruimte, zie verwarmen. Ook met isolatie kan er veel winst worden behaald. Het zuinigst is natuurlijk om een dikke jas aan te trekken.
In veel gevallen kan een monumentaal kerkgebouw ook functioneler worden ingedeeld. Hiermee kan een gebouw worden verduurzaamd, maar wordt de kerk ook gebruiksvriendelijker voor verschillende bijeenkomsten. Soms zijn er mogelijkheden voor een uitbouw, kan een deel van de kerkzaal anders worden ingedeeld of kan een deel in twee verdiepingen worden gesplitst. Zo kan bijvoorbeeld een ontvangstruimte, vergaderruimte, toiletblok of keuken worden gerealiseerd. Ook dit soort investeringen dragen bij aan een duurzame inzetbaarheid van het gebouw voor de toekomst. Infrarood- en vloerverwarming bieden de mogelijkheid delen van een grotere ruimte plaatselijk te verwarmen.
Bij investeren in een monumentaal pand is het zeer aan te raden om je te voorzien van deskundig advies en begeleiding. Op veel plekken is meer informatie te vinden. Of vraag andere groene kerken (in je buurt of via de GroeneKerken-app!) om ervaringen.
“Het zuinigst is natuurlijk om een dikke jas aan te trekken.”
Bij het maken van plannen voor verduurzaming van een monumentale kerk is de website van de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg een goed begin.
Voor het vinden van specialisten voor monumenten kun je ook kijken op algemene websites.
Overige nuttige informatie:
Voor het verduurzamen van monumentale gebouwen met een kantoor- en/of woonfunctie:
Het isoleren van de ramen van een monumentaal pand is aan regels gebonden. Dit heeft meestal te maken met de kozijnen en de dikte van het glas, of met bijzonderheden als glas-in-loodramen, die je alleen kunt isoleren in de vorm van voor- of achterzetramen. Deze maatregelen zijn duurder dan het plaatsen van ‘gewoon’ isolerend glas, maar vaak toch aan te raden.
De beperking van warmteverlies door glasisolatie is meestal aanzienlijk evenals de ervaren toename van behaaglijkheid van de ruimte.
Als gewoon isolerend glas is toegestaan, is dat zeker aan te raden. Deze bijzondere maatregelen aan de beglazing zijn kostbaar en vaak tevens bedoeld om het monumentale (glas-in-lood)glas te beschermen.
Er bestaan verschillende soorten monumentenglas die ook geschikt zijn voor kleinere kozijnen. Ze hebben verschillende diktes en uitstraling. Afhankelijk van de bouwstijl en bouwperiode van jullie kerkgebouw kunnen jullie daar een keuze uit maken. Vraag advies aan een specialist voor meer informatie.
Achterzetramen worden aan de binnenkant geplaatst, maar hierbij is het mogelijk neerslaan van vocht in de lucht een aandachtspunt. Vaak wordt gekozen voor voorzetramen, dus aan de buitenkant van de bestaande ramen, waarbij licht geventileerd wordt met buitenlucht om condensatie te voorkomen. Dit tast de isolatiewaarde nauwelijks aan. Ook hier geldt dat een specialist jullie het beste kan voorzien van meer informatie en de huidige ontwikkelingen en prijzen.
Monumentale gebouwen zijn beschermd via de Monumentenwet. Het kunnen Rijksmonumenten of gemeentelijke monumenten zijn. Of jullie kerkgebouw een gemeentelijk monument is, is vaak wat minder gemakkelijk te vinden.
Bij Rijksmonumenten is de constructie van het gebouw (het onroerend goed) beschermd; en vaak ook delen van het interieur. Kenmerk van deze monumenten is dat het onroerend goed niet mag worden veranderd of aangetast. Kleine ingrepen zijn soms mogelijk en moeten via de gemeente worden aangevraagd; die vraagt op haar beurt daartoe advies bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Als er sprake is van een gemeentelijk monument, valt soms alleen een bepaald gedeelte van het gebouw onder de bescherming, bijvoorbeeld de gevel. We zien bij gemeenten een beweging naar meer soepelheid bij het hanteren van de regels als een voorgenomen maatregel leidt tot een duurzamer gebouw of duurzamer gebruik ervan. Ook zijn ingrepen die geen invloed hebben op de cultuurhistorische waarde, in principe toegestaan. Maar het is raadzaam om altijd eerst bij de gemeente navraag te doen naar de regels en de mogelijkheden. Als achteraf blijkt dat een ingreep niet toegestaan was, kan er een boete volgen of geëist worden dat het monument in de oorspronkelijke staat wordt hersteld.
Maatschappij van Welstand en Kerk in Actie zijn dragers van GroeneKerken
Meld je aan voor onze nieuwsbrief
Postadres:
Postbus 655
3800 AR Amersfoort
IBAN: NL13 FVLB 0699 3233 20 (ANBI) t.n.v. Maatschappij van Welstand o.v.v. GroeneKerken
GroeneKerken