Elsa Eikema (1985) werkt aan haar droom: een Akker van Brood en Wijn. ‘De ingrediënten van brood en wijn doen ertoe. De teelt moet kloppen met de waarde van de rituelen, met verzoening en gemeenschap. Het gaat om de gemeenschap van al het leven. Hiermee bezig zijn geeft mij energie en vreugde.’ 

Dat Elsa boer zou worden, was helemaal niet vanzelfsprekend. ‘Maar,’ zegt Elsa, ‘mijn ouders zeiden wel eens: “Elsa zal met een boer trouwen of boerin worden.” In eerste instantie leek dat er niet van te komen. Ik deed de Havo en ging, na een tussenjaar Bijbel & Kunst, theologie studeren aan de Christelijke Hogeschool Ede. Daarna heb ik jarenlang in het onderwijs gewerkt, als docent godsdienst en levensbeschouwing. Totdat ik besloot om een agrarische opleiding te volgen aan de Warmonderhof in Dronten.’ 

Voor het zover was, woonde Elsa met haar gezin in Utrecht, in de wijk Overvecht. Ze was actief in de kerk en richtte zich vooral op missionair werk. ‘Met crowdfunding startten we een buurthuis in een oude school. Daar is de liefde voor plekken ontstaan. We zagen wat voor mooie dingen gebeuren als je leert om van een plek te houden.’ 

Leren om van een plek te houden, hoe geven jullie dat in de praktijk vorm? 

‘Het gaat erom met toewijding, liefde en aandacht op een plek te wonen. Voor het buurthuis was niet veel geld beschikbaar, maar toch kozen we voor een mooie tafel, een goede bank en lekkere en eerlijke koffie. Het was een mooie tijd, maar ook intens. We wilden graag iets opbouwen met de mensen in de kerk die ook in de wijk woonden. Bijvoorbeeld doordeweeks samen soep eten. Het was moeilijk om duidelijk te maken dat dat ook een vorm van kerk-zijn is. Het was soms best wel eenzaam.’ 

‘Vanwege de kinderen wilden we niet langer in een flat wonen en zochten we een huis met een tuintje. Omdat dit vanwege onze financiële situatie niet mogelijk was in Utrecht, kwam we terecht in Zwolle. Het lukte mij een lange tijd niet om goed te aarden op onze nieuwe plek. Daarom ben ik vrijwilligerswerk gaan doen bij een biologische tuinderij. Dat deed me goed. Bijvoorbeeld om te ontdekken dat grond een geur heeft. Of om te zien hoe een plant zich ontwikkelt van zaad naar kiem naar een volwassen plant die uiteindelijk vrucht draagt. Het werken in de grond geeft veel voldoening, ik voel me een klein onderdeel van een groter geheel. De oogst krijgt op zo’n manier extra waarde. Er verzamelt zich op een natuurlijke manier een groep mensen, het is een fijne manier van samenzijn. Het gaat niet alleen om gewassen verbouwen, maar ook om een gemeenschap creëren. De Kelten spreken over een thin place, een plek waar de scheiding tussen hemel en aarde dun is.’  

Elsa is op dat moment nog werkzaam als docent, maar besluit dan om het roer om te gooien. ‘Ik wilde iets doen met landbouw, ecologie en spiritualiteit. In vertrouwen heb ik toen de stap gezet om een opleiding aan de Warmonderhof te volgen, ook al was dat praktisch en financieel uitdagend. Als christen heb ik hier en daar vraagtekens bij de antroposofie [de Warmonderhof is een antroposofische instelling, red.] maar ik kende geen andere opleiding die landbouw en spiritualiteit zo bij elkaar brengt.’ 

Nu werk je aan een ‘Akker van Brood en Wijn’. Hoe kwam je op dat idee? 

‘We hebben ons aangesloten bij de Domicanenkerk in Zwolle, ook al zijn we zelf van origine niet katholiek. Onze zoon hoorde daar over ‘heilig brood en wijn’ en vroeg zich af wat daar heilig aan is: “Dat komt toch gewoon uit de supermarkt?” In eerste instantie vond ik het vooral een heel goede vraag, maar na een week dacht ik: hiervoor, voor het avondmaal en de eucharistie wil ik boer zijn! Op die manier komen m’n theologische achtergrond en passie voor landbouw en spiritualiteit mooi samen.’ 

‘Technisch gezien betekende dit dat ik moest specialiseren in granen en druiven. Hier heb ik geen les in gekregen en ik heb m’n eigen leermeesters opgezocht. Het vergt heel wat oefening om het teeltproces in de vingers te krijgen. Er komen zoveel vormen van leven bij kijken! Het gaat bijvoorbeeld over het microklimaat van de plek waar de graankorrel in de grond valt en de wijnstok vrucht draagt. Daar zouden we veel meer oog, waardering, respect en eerbied voor moeten hebben. Het leven in de grond is een complex wonder. Je kunt daaraan voorbijgaan met chemische middelen, of je respecteert de gemeenschap van het leven.’ 

Wat betekent voor jou ‘de gemeenschap van het leven’? 

‘Franciscaan Richard Rohr leerde me ooit dat, omdat God als drie-enige God een gemeenschap in zichelf is, de hele werkelijkheid één grote gemeenschap is. Zo bestaat ook de werkelijkheid in gemeenschappen. Als boer heb je daarmee te maken. Wil je jezelf aan die werkelijkheid onderwerpen, of wil je die forceren met kunstmest en chemische middelen, en daarmee ook schade berokkenen aan die levende gemeenschappen? Al die middelen gebruiken we relatief kort en we hebben eeuwenlang zonder gekund. Als je boert in harmonie met de processen in de bodem, kun je een goede opbrengst hebben. We moeten het dan wel hebben over onze levensstandaard en wat we betalen voor ons voedsel. Het zou logisch en eerlijker zijn als we daarvoor meer ruimte maken in ons uitgavenpatroon.’ 

Afgelopen week vierden we in veel kerken biddag voor gewas en arbeid. Elsa: ‘Het is een groot gemis dat mensen voedsel niet meer als geschenk zien. Toen Jezus het avondmaal vierde met zijn leerlingen sprak Hij de dankzegging uit. Dat zouden heel goed deze woorden geweest kunnen zijn: “Gezegend bent U God, onze Heer, Koning van het hele universum, die brood uit de aarde doet voortkomen… Gezegend bent U, Schepper van de vrucht van de wijnstok.” Ergens onderweg zijn we dit dankgebed verloren.’ 

De ouders van Elsa hebben toch gelijk gekregen: ze is boer geworden. ‘In Hattem en Ommen heb ik plekken gevonden waar ik de Akker van Brood en Wijn kan vormgeven, ook al is dit niet op m’n ‘eigen’ akkers. Daarnaast ben ik op zoek naar een eigen plek waar graan en druiven samen kunnen komen. Als kerken belangstelling hebben, kunnen ze hun interesse via deze link aangeven. Financiële steun is van harte welkom. Er komt trouwens geen onpersoonlijke webshop. Ik kies voor Community Supported Agriculture. Kerken worden abonnee en daarmee onderdeel van een grotere gemeenschap. Daar staat tegenover dat de Akker van Brood en Wijn de producten voor hun avondmaals- of eucharistieviering levert. Het aanbod is nu klein, maar dat zal groeien in de komende jaren. Het belangrijkste is dat brood en wijn mensen vreugde geeft.’  

Fotograaf Mcklin Fotografie